De overeenkomsten opzoeken, in plaats van de verschillen uitlichten en vergroten. Dat is wat De Unie nastreeft: altijd al, maar nu de polarisatie in de maatschappij – én aan de onderhandelingstafels – lijkt toe te nemen, proberen we dat meer dan ooit. Voorzitter Reinier Castelein kijkt terug naar het afgelopen jaar en blikt vooruit op 2024. Daarbij legt hij uit hoe De Unie aan verbinding werkt. ‘De termen collectiviteit en zekerheid leven in de samenleving, maar er wordt vaak te eendimensionaal over gedacht. Dat doen wij niet – en we merken dat steeds meer mensen ons daarom waarderen.’
Goed jaar voor cao’s. Toch?
Vorig jaar rond deze tijd verwachtte Reinier een 2023 met lastige cao-onderhandelingen. ‘Die verwachting is zeker uitgekomen: de onderhandelingen waren steviger afgelopen maanden, maar we hebben veel cao’s gesloten met loonstijgingen die de jaren ervoor ondenkbaar waren. Zo hebben we wel flinke inflatie-reparaties verricht. Op zich goed, maar we merkten gaandeweg grote verschillen van inzicht tussen ons en de andere vakbonden. Bijvoorbeeld over onderwerpen als “nivellering” en “loonbodems”: in onze ogen een te makkelijke reflex op momenten dat veel mensen het financieel zwaar hebben, en niet in het belang van onze achterban. Daarom hebben we onze handtekening niet gezet onder de nieuwe cao van ING. Loonpolitiek bedrijven ze in Den Haag. Dat moeten wij niet doen aan de cao-tafels.’
Middeninkomens zijn níet de sterkste schouders
Het aantal mensen onder de armoedegrens groeit hard, maar ook erboven is het steeds moeilijker rondkomen. Iedereen lijkt het erover eens dat er iets moet gebeuren. Vaak is de consensus: grootverdieners moeten inleveren. ‘Maar dat kunnen nóóit de mensen zijn die in loondienst werken en onder een cao vallen’, zegt Reinier. ‘Mensen met een iets hoger inkomen dan anderhalf keer modaal, zijn niet per definitie rijk. Dat bekt lekker in een debat, maar klopt gewoon helemaal niet.’
‘Als het gaat over de brandstofaccijnzen niet verhogen, hoor je bijvoorbeeld vaak: daar profiteren vooral de rijken van. Makkelijk scoren, maar onjuist. In verreweg de meeste gevallen zijn mensen met twee auto’s voor de deur namelijk geen vermogende verzamelaars, maar tweeverdieners die ze beide nodig hebben voor hun werk. Niet de mensen die je moet pakken, als je ’t mij vraagt. Ik mis overigens een echte discussie over een kleinere overheid en een verlaging van de belastingen.’
Hernieuwde waardering
De hogere middeninkomens zitten in de hoek waar de klappen vallen. ‘Tegen die ongenuanceerde ontwikkeling verzet De Unie zich. En dat wordt gewaardeerd: eind vorig jaar stroomden de leden ineens binnen, en dat ging dit jaar elke maand door – al 15 maanden op rij groeit ons ledenaantal. Het is trouwens mogelijk dat er een tweede verklaring voor de ledengroei is. Het vertrouwen in de politiek – van oudsher hét instituut waar mensen zich gehoord voelen en invloed kunnen uitoefenen – brokkelt snel af. Bij de vakbond hebben mensen nog wel een stem. Én we repareren het inkomen, zoals de overheid eigenlijk zou moeten doen. Ik kan me voorstellen dat mensen hun democratisch heil daarom bij ons zoeken.’
Bestaanszekerheid in een breder perspectief
De nuance is in veel meer discussies zoek, vindt Reinier. ‘Kijk bijvoorbeeld naar bestaanszekerheid, een paar weken geleden een van de belangrijkste verkiezingsthema’s. Politici hebben het alleen over inkomen en uitgaven, maar er zijn een hoop andere factoren die het bestaan van mensen aantasten en hun vrijheid inperken. De regels, aandachtspunten en verwachtingen stapelen zich op.’
‘Zonnepanelen zijn goed voor ’t klimaat en schelen op termijn geld, dus natúúrlijk laten we ze installeren. Vroeger was het ontspannen advies om te wassen tijdens de daluren, omdat dit goedkoper was. Als je nu echt wil letten op je energiekosten, moet je elke dag in de gaten houden wanneer de beste wind- en zonuren zijn – met alle apps, dashboards en data die we daarvoor tot onze beschikking hebben. Dat levert uiteindelijk misschien de beloofde besparing op, maar kost nu vooral een hoop: tijd en denkkracht, die we niet meer voor andere dingen in ons leven kunnen gebruiken.’
‘Ik vind dat een verlies van welzijn. De onzekerheid over dure energie, de moeilijke zoektocht naar een laadpaal, constant op de voorspellingen moeten letten: het zet bepaalde bestaanszekerheden op z’n kop. Het gaat niet alleen over geld, het gaat ook over de manier van leven. Steeds meer zekerheden vallen weg, zonder dat er direct betrouwbare alternatieven voor terugkomen. Waardoor we ons steeds dieper ingraven in ons eigen wereldje. Uiteindelijk doet dat wat met de cohesie in de samenleving.’
Geen vervreemding, maar verbinding
‘Zeven jaar geleden schreef ik een boekje met de titel Welzijn is de nieuwe welvaart. Ik vind dat thema actueler dan ooit: waar halen we ons welzijn vandaan, nu ons bestaan vanuit alle kanten onder druk staat? Daar moeten we samen een antwoord op vinden. Het is belangrijk dat we dichter bij elkaar komen te staan en ons niet langer laten polariseren. Daarom blijven we komend jaar inzetten op elkaar fysiek ontmoeten, bijvoorbeeld op jubileumevenementen. Ook afgelopen jaar hebben we tegenpolendiner georganiseerd, waarbij mensen met totaal tegengestelde opvattingen met elkaar in gesprek gaan. Niet om het met elkaar eens te worden, maar om elkaar te zien en horen – respect te krijgen voor elkaar en andere meningen.’
‘Daarnaast blijven we ons natuurlijk inzetten voor hogere lonen, goede pensioenen en lagere lasten, om op die manier voor verlichting te zorgen. Óók voor medewerkers van bedrijven die maatschappelijk onder vuur liggen, zoals KLM en Tata Steel. En zolang steeds meer mensen ons weten te vinden, voelen we bevestiging dat we dat op de juiste manier doen.’
