Het afspiegelingsbeginsel en de ontslagvolgorde – Jouw rechten bij ontslag

Bij een reorganisatie of bedrijfseconomisch ontslag is je werkgever verplicht om eerlijk te kijken wie er weg moeten. Dit moet volgens het afspiegelingsbeginsel. Maar wat houdt dit precies in? En welke uitzonderingen zijn er? We leggen het uit. 

Wat is het afspiegelingsbeginsel?

Het afspiegelingsbeginsel is een regel die zorgt dat ontslagen eerlijk worden verdeeld over leeftijdsgroepen binnen een vergelijkbare functie. Dit betekent dat de leeftijdsopbouw binnen deze functie voor en na de ontslagen zo veel mogelijk gelijk blijft. Per leeftijdsgroep moet de werkgever de werknemer met het kortste dienstverband als eerste voor ontslag voordragen.

Zo werkt het:

• Welke functies zijn vergelijkbaar? De werkgever kijkt naar functies die qua taken, niveau en beloning op elkaar lijken. Dit noemen we uitwisselbare functies.
• Verdelen in leeftijdsgroepen: Werknemers in deze functie worden verdeeld in leeftijdsgroepen:
  • 15-24 jaar
  • 25-34 jaar
  • 35-44 jaar
  • 45-54 jaar
  • 55 jaar en ouder
• Ontslag eerlijk verdelen: Het aantal ontslagen wordt naar verhouding verdeeld over de leeftijdsgroepen.
• Wie wordt als eerste ontslagen? Binnen elke leeftijdsgroep wordt gekeken naar wie het kortst in dienst is. Deze werknemer wordt als eerste ontslagen.

Welke uitzonderingen zijn er?

Niet alle werknemers vallen onder het afspiegelingsbeginsel. Er zijn enkele situaties waarin uitzonderingen gelden:

• Functies die niet vergelijkbaar zijn: Sommige functies zijn uniek. Er is dan maar één medewerker die dat werk verricht bij jouw werkgever. Denk aan:
  • Een specialist met specifieke kennis of vaardigheden.
  • Een leidinggevende met unieke verantwoordelijkheden.
  • Een creatieve rol, zoals een productontwikkelaar of ontwerper.

In deze gevallen mag de werkgever zelf bepalen wie ontslagen wordt. Maar zodra er meer collega’s zijn die hetzelfde werk doen, is dit dus al niet meer het geval.

• Onmisbare werknemers: Een werknemer kan onmisbaar zijn vanwege kennis of ervaring die nodig is om het bedrijf draaiend te houden. Dit moet de werkgever goed kunnen uitleggen.
• Werknemers met een kwetsbare positie: Denk aan werknemers met een arbeidsbeperking, zwangere vrouwen of werknemers die binnen zes weken na hun ziekteperiode weer aan het werk kunnen. Zij hebben extra bescherming tegen ontslag.
• Vrijwillig vertrek: Soms biedt een werkgever een vertrekregeling aan. Werknemers die hier vrijwillig mee instemmen, tellen mee in het aantal ontslagen, waardoor anderen kunnen blijven.
• Sociale criteria in de cao: In sommige cao’s of sociale plannen staan soms aanvullende regels. Bijvoorbeeld dat een bepaalde groep werknemers (zoals ouderen of mensen met een gezin) langer mag blijven werken. Het is belangrijk om te controleren wat in jouw cao staat.

Voorbeeld: Hoe werkt het in de praktijk?

Een bedrijf heeft 20 administratief medewerkers. Door een reorganisatie moeten er in deze functie 6 ontslagen vallen. De verdeling van de werknemers en ontslagen ziet er als volgt uit:

Binnen elke leeftijdsgroep wordt gekeken naar het dienstverband. Stel dat een medewerker in de groep 35-44 jaar unieke kennis heeft over een belangrijk softwareprogramma. Deze medewerker kan als onmisbaar worden beschouwd, waardoor het ontslag wordt doorgeschoven naar de volgende werknemer in die leeftijdsgroep.

Wat kun je doen als je ontslag dreigt?

• Controleer de regels: Vraag je werkgever hoe hij het afspiegelingsbeginsel heeft toegepast. Klopt dit met de wet? Zijn de functies echt uitwisselbaar?
• Kijk of je uitzonderingen kunt aantonen: Ben jij onmisbaar of val je onder een beschermde groep? Vraag dit na.
• Vraag om hulp: Neem contact op met een juridisch adviseur of vakbond als je twijfels hebt.

Hoe helpt De Unie?

Bij een dreigend ontslag sta je er niet alleen voor. De Unie biedt:

• Controle of jouw werkgever zich aan de regels houdt en desnoods hulp bij het aanvechten van het ontslag.
• Ondersteuning bij het aantonen van jouw uitzonderingspositie.
• Onderhandelingen over een betere regeling of alternatieven, zoals herplaatsing.

Hulp nodig? Neem contact op via 0345 851 963 of sc@unie.nl. Wij zijn bereikbaar op werkdagen tussen 8:30 en 17:00 uur. Samen zorgen we ervoor dat je sterker staat!

Meer weten?

Wil je meer weten over dit thema? Kijk dan ook op:

Rijksoverheid: Uitleg over het afspiegelingsbeginsel
Voor meer informatie over de werking van het afspiegelingsbeginsel en de wettelijke basis, kun je terecht op de website van de Rijksoverheid.

UWV: Informatie over ontslagregels bij bedrijfseconomisch ontslag
Het UWV biedt uitgebreide uitleg over bedrijfseconomisch ontslag en hoe het afspiegelingsbeginsel wordt toegepast. Bekijk dit op de pagina van UWV.